De toekomst van uw onderneming...veilig gesteld door een optimale opvolgingsregeling

De aandacht voor deze onderwerpen is tegenwoordig groot. Zowel vanuit de hoek van de overheid als door allerhande adviseurs wordt het belang van een optimale overdracht van familiale ondernemingen onderstreept. Recent liet het Agentschap Ondernemen analyse voeren naar de “Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen”.

Ook binnen het internationale Baker Tilly netwerk werd hieromtrent onderzoek gevoerd in samenwerking met de universiteit van Swinburne (Australië). Over de voorlopige resultaten kon u in een eerdere nieuwsbrief lezen. De finale resultaten werden in een rapport gebundeld dat u op onze website kan raadplegen.
Vanwaar deze plotse aandacht ?

Is dit gewoon een nieuwe vorm van marketing, of is er meer aan de hand?

De toekomst van uw onderneming....veilig gesteld door een optimale opvolgingsregeling

Overdracht van familiale ondernemingen… Opvolgingsregeling bij familiale kmo’s…

Ze zijn zeldzaam, de ondernemers die over dit onderwerp nog geen artikel zagen verschijnen. Ook binnen het internationale Baker Tilly netwerk werd hieromtrent onderzoek gevoerd in samenwerking met de universiteit van Swinburne (Australië). Meer informatie over de resultaten van deze studie vindt u hieronder.

Vanwaar echter deze plotse aandacht voor dit onderwerp. Is dit een nieuwe vorm van marketing? Of is er meer aan de hand?

Studie door Baker Tilly International

Opvolging van familiale ondernemingen: een belangrijke uitdaging

De noodzaak van een goed geplande opvolging in familiale ondernemingen is niet nieuw. De omvang van deze uitdaging is dit wel, zeker in vergelijking met vroegere jaren, en dit om verschillende redenen.

De nog actieve ondernemers van de babyboom generatie zijn talrijk. Zij vertegenwoordigen wereldwijd 15% tot 30% van de populatie en controleren een groot deel van de actieve ondernemingen. Tegen 2020 zal deze generatie van ondernemers tussen 56 en 74 jaar oud zijn, met het merendeel in de hogere leeftijdsgroep. Dit wil zeggen dat in de komende jaren een groot aantal ondernemingen voor een gezamenlijke waarde van miljarden euro’s in nieuwe handen zal overgaan. Een falende overdracht kan leiden tot een verzwakking van de concurrentiekracht van ondernemingen of zelfs het voortbestaan van deze ondernemingen in het gedrang brengen. Maar vooral : de ondernemingen die in familiale handen zijn, zijn talrijk in aantal én belangrijk in cijfers en werkgelegenheid die ze vertegenwoordigen. Indien dit proces niet op de juiste wijze wordt begeleid, kan dit belangrijke gevolgen hebben voor de welvaart van de economie waarin deze ondernemingen actief zijn.

Bijkomend zijn de uitdagingen waar ondernemingen voor staan veel complexer dan vroeger door de toenemende globalisatie en digitalisering: Ondernemers worden verplicht om over de landsgrenzen heen te opereren, maar ook inhoudelijk moet hun core business mee evolueren met de nieuwste ontwikkelingen op het vlak van digitale technologieën.

Concept van "familiale overdracht" sterk geëvolueerd

Wat ook bleek uit het onderzoek van Baker Tilly International, is dat zich de laatste jaren een herdefiniëring voltrok van het begrip “familiale overdracht”, en de risico’s én mogelijkheden die hieruit voortvloeien. Het tijdperk waarin overdracht van familiale ondernemingen erin bestond dat ondernemingen op een bijna vanzelfsprekende wijze overgingen in de handen van één of meerdere kinderen, ligt stilaan achter ons. Het was voor nakomelingen van ondernemers tegelijk een recht en een plicht om zich in de zaak in te werken en deze op termijn over te nemen. De verwachtingen waren simpel en duidelijk, voor beide partijen. Dit maakte dat opvolging eenvoudig kon zijn, maar niet noodzakelijk resulteerde in een groei van het familiaal vermogen.

Dit is veranderd. Ouders stellen zich tegenwoordig de vraag: “Is dit de juiste onderneming voor mijn kinderen ?”. De jonge generatie ondernemers krijgt de vrijheid om zelf hun toekomst uit te stippelen, en zien deze niet steeds zitten bij de familiale onderneming. Vanuit die optiek bestaat de overdracht aan de nieuwe generatie steeds minder uit “een onderneming” als geheel (zowel de aandelen als de dagelijkse leiding), maar vaker uit aandelen die vermogen creëren waarmee ze hun thuis gevoede ondernemersmentaliteit kunnen laten floreren in een andere sector die beter aansluit bij hun capaciteiten en interesses. Onderzoek toont aan dat dit een belangrijke invloed kan hebben op de omvang van het familiaal vermogen. De familiale onderneming wordt over de generaties heen niet langer versnipperd onder de verschillende familietakken. Neen: de herinvestering van het familiaal vermogen in opportuniteiten waarin jonge ondernemers hun ziel kunnen leggen, zorgt voor een multiplicatoreffect en een aangroei van het vermogen in plaats van een verdeling.

En de familiale onderneming dan? Een goede overdracht is nog steeds van vitaal belang voor haar voortbestaan. Echter de erkenning dat de overdracht tweeledig is en zowel bestaat uit de overdracht van aandelen als de overdracht van dagelijkse leiding, laat toe om de beste toekomststrategie uit te werken voor beide onderdelen.

Dit maakt dat het uitwerken van een optimale opvolgingsregeling complexer wordt.

Hoe is de situatie bij onze Vlaamse KMO's vandaag?

We willen graag nog even kort ingaan op een recente studie over bedrijfsoverdrachten in Vlaanderen die werd uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse gemeenschap in 2015.

In Vlaanderen zijn er 78.978 KMO’s waarbij een zaakvoerder of gedelegeerd bestuurder ouder dan 50 jaar is en 44.553 KMO’s met een zaakvoerder of gedelegeerd bestuurder ouder dan 55 jaar.

De problematiek van bedrijfsoverdracht is dus potentieel aanwezig in een grote groep van ondernemingen in Vlaanderen.

U leest hieronder enkele van de voornaamste besluiten die uit het onderzoek naar voor kwamen:

Overdracht van leiding

De problematiek van overdracht van leiding is sterk aanwezig in de bedrijven geleid door een 50-plusser.

De meeste bedrijfsleiders wensen de leiding te behouden tot zij een leeftijd tussen 61 en 65 jaar bereikt hebben.

Een meerderheid van de bedrijven verwacht een terugtreding van de huidige bedrijfsleider binnen een termijn van vijf jaar, ongeveer één op zes bedrijven voorziet zelfs een terugtreding binnen een termijn van twee jaar.

In deze bedrijven geeft bijna vier op de tien bedrijven aan nog niet of nauwelijks bezig te zijn met de eerste component van planning, d.w.z. selectie en training van de opvolger.

Het is opmerkelijk dat meer dan één kwart van de bedrijven geleid door een bedrijfsleider ouder dan 65 jaar nog niet bezig is met planning van opvolging.
De belangrijkste belemmeringen bij het plannen van de overdracht van leiding zijn:

familiale redenen (bv. kinderen geen interesse, moeilijke erfenisverdeling, te jonge kinderen),
economische en financiële redenen (bv. onzekere toekomst, ongunstige marktomstandigheden, onvoldoende liquiditeit en rendabiliteit),
de huidige bedrijfsleider wenst het roer niet over te geven,
én ontbrekende kennis inzake het overdrachtsproces, hoe je dit aanpakt, hoe je aan zoiets begint.

Zo’n 60% van de bedrijfsleiders geeft aan beroepsmatig actief te willen blijven na het overdragen van de leiding. Bijna 50% van de bedrijfsleiders wil het bedrijf verder blijven adviseren.

Overdracht van eigendom

Ook de problematiek van overdracht van eigendom is sterk aanwezig in de bedrijven geleid door een 50-plusser.

Drie op tien bedrijfsleiders heeft nog geen idee tot welke leeftijd hij/zij de eigendom over het bedrijf wensen te behouden. Bijna drie op tien bedrijfsleiders wensen eigenaar te blijven tot zij een leeftijd tussen 61 en 65 jaar bereikt hebben en een vijfde van de bedrijfsleiders wensen hun eigendom langer te behouden.

Bijna vier op tien bedrijven verwacht meer dan 50% van de aandelen over te dragen binnen een termijn van 5 jaar; bijna 15% denkt dat dit al binnen een termijn van 2 jaar zal gaan gebeuren.

In meer dan vier op tien van de bedrijven is men nog niet bezig met de voorbereiding van een overdracht van eigendom.

Daarnaast geeft een kwart aan op korte termijn te starten met de planning.

Er wordt ook vastgesteld dat men in familiebedrijven in sterkere mate bezig is met de voorbereidingen betreffende de overdracht van eigendom dan in niet-familiebedrijven.

Het zijn vooral de familiebedrijven die van een succesvolle overdracht naar de volgende generatie een belangrijke doelstelling maken en die sterker bezig zijn met de planning van de eigendomsoverdracht.

Financiële redenen (bv. te hoge overnameprijs, gebrek aan financiering) zijn de belangrijkste belemmeringen bij het plannen van een eigendomsoverdracht.

Andere redenen die de eigenaars belemmeren om de overdracht van eigendom te plannen zijn:

familiale redenen (bv. kinderen komen niet overeen, gelijkberechtiging van de kinderen, moeilijke erfenisverdeling, te jonge kinderen),
ongunstige financiële en marktomstandigheden (bv. toekomst is onzeker),
het zoeken van een gepaste opvolger/overnemer,
het bedrijf klaarmaken voor een overdracht (bv. fiscaal herstructureren, organisatie aanpassen, zorgen voor groei en winstgevendheid),
en ook heel vaak de ontbrekende kennis inzake het overdrachtsproces.

Waarde van de onderneming

Uit beide onderzoeken halen we volgende acht belangrijke aanbevelingen voor de bedrijfsleider/eigenaar:

Een opvolgingsregeling is geen pensioenregeling: het eindpunt van het overdrachtsproces hoeft geenszins de start van het pensioen van de overdrager in te leiden. Overnemers zijn veelal vragende om nog tijdelijk beroep te kunnen doen op de ervaring en het netwerk van de overdragers. U als overdragen, heeft de kans om de nieuwe generatie aan het werk zien zodat u zich kan vergewissen van hun kennis en enthousiasme. Dit is een win-win situatie.
Start uw opvolgingsregeling tijdig. Gemiddeld neemt dit proces een vijftal jaar in beslag. Neem de tijd om uw opvolgers klaar te stomen, in te schatten en, indien nodig, andere opties te onderzoeken. Gaat het om een verkoop aan derden, dan zal een tijdige start u de kans geven om waarde te creëren in uw onderneming en transparantie in te bouwen zodat u de onderneming in de best mogelijke omstandigheden verkoopbaar kan maken. Naast waardecreatie is ook financiële haalbaarheid belangrijk: een overdrachtsregeling moet immers de financiële noden verzoenen van (i) de onderneming die werkkapitaal nodig heeft, (ii) de nieuwe generatie die de overname moet kunnen financieren en (iii) de overlater die toch uiteindelijk zonder financiële zorgen wil genieten van de welverdiende rust.
Sta voorbereid aan de start. Het uitwerken van een opvolgingsregeling is een belangrijk proces in het bestaan van een onderneming. Zoals bij elk belangrijk project, hangt het welslagen ervan af van een goede voorbereiding. Formaliseer dit proces, maak voldoende tijd en budget vrij, zorg voor een duidelijke tijdslijn, identificeer vooraf mogelijke obstakels of kritieke factoren voor het welslagen van het project.
Bepaal uw objectieven. Denk na over de belangrijkste doelstellingen die u nastreeft met de bedrijfsoverdracht. Deze doelstellingen moeten duidelijk en meetbaar zijn, maar nog belangrijker : moeten motiverend genoeg werken voor de betrokken partijen. Behandel het opvolgingstraject als elk ander bedrijfsproject: met objectieven, een budget, met tussentijdse evaluatiemomenten en meetbare criteria om voortgang te meten.
Een goede communicatie met alle betrokken partijen en in elke fase van het proces is cruciaal om eendracht en harmonie in de familie te bewaren.
Als overdrager moet u op open wijze communiceren over uw intenties, alsook over de rol die u in de toekomst nog wil spelen in de onderneming. Luister ook naar de verwachtingen van alle betrokkenen. Het gaat immers niet alleen over uw toekomst en deze van het bedrijf, maar ook over de toekomst van de betrokkenen. Ook voor hen is zekerheid en duidelijkheid omtrent hun toekomstperspectieven belangrijk voor hun gemoedsrust. Communiceer dus duidelijk, zowel naar actieve als niet-actieve familieleden zodat de overdrachtsregeling door iedereen wordt gesteund.
De prijs is zelden de belangrijkste factor. Bij de keuze voor de opvolging, ligt de focus op de continuïteit van de onderneming en werkgelegenheid voor het personeel, zelden op de prijs.
Gelijke behandeling van betrokkenen is niet gelijk aan gelijke verdeling. In een overdrachtsregeling dient het belang van de familiale onderneming centraal te staan. Tegelijk dient deze fair te zijn voor alle betrokkenen: m.a.w. rekening houden met de historische en toekomstige bijdrage aan de onderneming door actieve familieleden maar ook met de rechten van niet-actieve leden in het familiaal vermogen.
Vraag tijdig advies. Behalve voormelde familiale, strategische en operationele aspecten, spelen ook andere elementen een cruciale rol in de ideale overdrachtsregeling, zoals :
- de waardering van de onderneming;
- de financiële haalbaarheid van de overdracht;
- de fiscale en juridische elementen, edm…

Laat u in dit project tijdig bijstaan door een ervaren adviseur, die waar relevant, kan samenwerken met uw eigen interne of andere externe raadgevers.

Besluit

Wat we beschouwden als “de norm” voor overdracht van familiale ondernemingen is niet langer van toepassing. Het traditionele traject waarbij de opvolgingsregeling voorzag in een volledige (soms geleidelijke) overdracht van de onderneming als geheel, wordt aangevuld met nieuwe modellen om een nieuwe generatie familiale ondernemers de kans te geven hun talenten ten volle te ontwikkelen.

Deze nieuwe modellen resulteren vaak in een loskoppeling van het aandeelhouderschap (de familie) van de dagelijkse leiding van een onderneming (die wordt overgelaten aan de persoon met de beste capaciteiten, niet noodzakelijk een telg van de familie). Op welke wijze de overdracht ook wordt georganiseerd, deze generatie-verschuiving gebeurt nu: het momentum wordt opgebouwd en kan worden verondersteld binnen 5 à 10 jaar voleindigd te zijn.

Gezien het belang van een geslaagde overdracht zowel voor de onderneming als voor de economie waarin deze actief is, wordt dit successietijdperk gekenmerkt door onzekerheid en complexiteit. Achter elk overdrachtsverhaal gaan belangrijke risico’s schuil, maar tegelijkertijd is het een kans van onschatbare waarde om de opportuniteiten te ontdekken. We wensen u hierbij veel succes.

Bij vragen, aarzel niet om uw dossierbeheerder te contacteren of Tanja De Decker (Tax Partner) of Guy Neukermans (M&A Partner).

DOWNLOAD DE RAPPORTEN

^{Bron: Prof. Dr. Tensie Steijvers (Universiteit Hasselt) - Prof. Dr. Eddy Laveren (Antwerp Management School) - Drs. Ine Umans & Drs. Robin Deman, Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen, Onderzoeksrapport Agentschap Ondernemen, oktober 2015, 43 blz.)}