Overdracht van aandelen of van het handelsfonds?

De overdracht van een onderneming verloopt niet volgens een vast schema. Het is maatwerk in functie van de noden en mogelijkheden van de betrokken partijen. Afhankelijk van de concrete situatie, zal in bepaalde gevallen geopteerd worden voor een verkoop van aandelen van een vennootschap. In andere gevallen wordt het handelsfonds overgedragen. Behalve de juridische gevolgen van deze keuze en de impact op de prijs, zal ook de fiscaliteit meespelen aan de onderhandelingstafel... 

Vereenvoudigd wordt het fiscale plaatje vaak samengevat als volgt: de overlater verkiest een overdracht van aandelen (“share deal”), omdat dit onbelast kan. Voor de overnemer is een “asset deal” gunstiger, omdat hij de overgenomen activa kan afschrijven. In de praktijk is het echter iéts complexer…

Hieronder schetsen we heel summier de fiscaliteit rond bedrijfsoverdracht.

Fiscale gevolgen voor de verkoper bij overdracht van het handelsfonds (activa)

(a) Door een natuurlijk persoon

Het taxatieregime voor natuurlijke personen is complex en hangt af van vele factoren, zoals al dan niet definitieve stopzetting van de beroepsactiviteit. Een meerwaarde op materiële of immateriële vaste activa kan aan progressieve tarieven worden belast, doch bij stopzetting zijn in bepaalde gevallen verlaagde tarieven van 33 % of zelfs 10 % (+ gemeentebelastingen) mogelijk. 

(b) Door een vennootschap

Verkoopt een vennootschap bedrijfsactiva, dan zal de meerwaarde die ze hierop realiseert belastbaar zijn aan het normaal tarief vennootschapsbelasting. De belasting van de meerwaarde kan veelal wel gespreid worden in de tijd als de volledige verkoopprijs van de activa tijdig wordt geherinvesteerd in afschrijfbare (im)materiële vaste activa die door de vennootschap voor professionele activiteiten worden gebruikt in de Europese Economische Ruimte ("EER") en als er aan een aantal andere voorwaarden wordt voldaan. 

Wat als aandelen worden overgedragen? 

(a) Door een natuurlijk persoon

Een particuliere aandeelhouder die aandelen aanhoudt en deze zonder speculatieve intenties binnen het normaal beheer van zijn privé vermogen verkoopt aan een derde-overnemer, kan onder de huidige wetgeving een belastingvrije meerwaarde realiseren. Wel geldt een uitzondering voor de meerwaarde gerealiseerd op aandelen die deel uitmaken van een ‘aanmerkelijk belang’ van meer dan 25% in een Belgische vennootschap, als de koper een rechtspersoon is die gevestigd is buiten de EER. In dat geval wordt de meerwaarde belast aan 16,5% (plus gemeentebelastingen).

(b) Door een vennootschap

Is de verkoper een vennootschap, dan is de meerwaarde op de verkochte aandelen vrijgesteld van vennootschapsbelasting op voorwaarde dat de verkopende vennootschap een participatie heeft van minstens 10% of met een acquisitiewaarde van minstens € 2,5 miljoen. Ook moeten deze aandelen minstens 1 jaar in volle eigendom zijn aangehouden. Zijn deze voorwaarden niet voldaan, dan zal de vennootschap op de gerealiseerde meerwaarde worden belast, aan een tarief dat bepaald wordt in functie van de geschonden voorwaarde.

Een overname van een handelsfonds creëert de mogelijkheid om deze bedrijfsactiva af te schrijven op basis van hun aanschaffingswaarde. 

Anderzijds is deze piste minder gunstig als het actief ook omvangrijke onroerende goederen bevat. Een verkoop van vastgoed zal immers het verkooprecht (10 % in het Vlaams Gewest, 12,5 % in het Brussels of Waals Gewest) opeisbaar maken, tenzij het gaat om de overdracht van een voor BTW doeleinden 'nieuw' gebouw waarop dan BTW zal verschuldigd zijn aan 21 %. In bepaalde gevallen kan een overdracht van een algemeenheid van goederen, van een bedrijfsafdeling of van een handelsfonds ook zonder BTW of registratierecht. 

Een aandelenoverdracht daarentegen zal geen BTW of registratierechten opeisbaar maken. Het organiseren van de overdracht van een onroerend goed vennootschap via een aandelenoverdracht kan echter in bepaalde gevallen geherkwalificeerd worden als een rechtstreekse verkoop van het onroerend goed. Verder moet een overnemer die de aandelen aankoopt van een vennootschap met overgedragen fiscale verliezen er in de meeste gevallen van uit gaan dat deze verliezen zullen verloren gaan. Op deze wijze wilde de wetgever de handel in verliesvennootschappen aan banden leggen. Al bestaan op deze regel ook uitzonderingen als aan bepaalde voorwaarden is voldaan....

Fiscale risico's en garanties 

Een overname van aandelen veronderstelt dat de koper alle risico's van de overgenomen vennootschap meeneemt. Fiscale (en andere) risico's die aan het licht kwamen naar aanleiding van de due diligence, moeten ofwel worden meegenomen bij de bepaling van de koopprijs ofwel in de garanties die de verkoper geeft aan de koper. Fiscale latenties op activa van de vennootschap worden meestal gedeeld tussen koper en verkoper via de aandelenprijs. 

Bij een verkoop van bedrijfsactiva als één geheel samen met het cliënteel zal de overnemer tot op zekere hoogte mee aansprakelijk zijn voor de fiscale of sociale schulden van de verkopende onderneming. Daarom kan de overdrager best gevraagd worden de specifieke certificaten te bezorgen, waarin de betrokken instanties bevestigen dat er geen fiscale of sociale schulden openstaan. 

Hoe de deal best wordt gestructureerd moet blijken in de loop van het overnameproces. In functie hiervan zal ook het fiscale plaatje stap voor stap vorm krijgen. Professioneel advies vanaf de beginfase zorgt ervoor dat uw wensen en noden in praktijk kunnen worden zonder onnodige fiscale of juridische verrassingen. 

Wenst u meer over dit alles te weten te komen, contacteer dan Marc De Munter, Tax Partner of uw dossierbeheerder.